Zapalenie trzustki

Trzustka spełnia bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu
organizmu zwierzęcia. Jest gruczołem niezbędnym
do prawidłowej przemiany materii.
Co jest powodem stanu zapalnego trzustki?
Do wystąpienia choroby przyczynia się szereg czynników
ryzyka: otyłość, cukrzyca, zapalenie jelit, dieta
wysokotłuszczowa, podwyższony poziom wapnia –
hiperkalcemia, niedoczynność tarczycy, nadczynność
kory nadnerczy, urazy, infekcje (często wirusowe
u kotów), niedokrwienie narządu oraz stosowanie
niektórych leków, np. glikokortykoidów, azatiopryny
czy furosemidu. Jednak najczęściej zapalenie
trzustki, szczególnie u kotów (90% przypadków),
ma charakter idiopatyczny (pierwotny), gdzie nie
można ustalić żadnej przyczyny, wywołującej chorobę.
Okresem sprzyjającym występowaniu tej
groźnej dolegliwości u psów i kotów, są święta, gdy
nieopatrznie dostaną tłuste jedzenie z naszego
stołu. W zapaleniu trzustki dochodzi w niej do samo-
aktywacji enzymów trzustkowych i w rezultacie
uszkodzenia tego narządu.
Jakie są przyczyny niewydolności trzustki?
Trzustka jest narządem o charakterze zewnątrz
i wewnątrzwydzielniczym. Z jednej strony produkuje
enzymy trawienne, z drugiej hormony, m.in.
insulinę – regulującą poziom cukru we krwi.
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki wiąże
się z obniżeniem wydzielania enzymów trzustkowych,
biorących udział w procesie trawienia substancji
pokarmowych w jelicie cienkim: trypsyny –
rozkładającej białka pokarmowe, amylazy – węglowodany
oraz lipazy – tłuszcze. Powoduje to przewlekłe
biegunki z nadmiernie wzmożonym, wręcz
„wilczym” apetytem i nadmiernym chudnięciem
zwierzęcia, a kał przybiera charakterystyczny jasny
wygląd o konsystencji „placków krowich”. Często
dołączają się infekcje przewodu pokarmowego ze
wzrostem aktywności enzymów wątrobowych.
Jakie są objawy zapalenia trzustki?
Zapalenie trzustki może wystąpić w formie ostrej
lub przewlekłej. Objawy kliniczne zapalenia trzustki
u psów to: najczęściej apatia i osłabienie, objawy
bólowe o różnym nasileniu, brak łaknienia, wymioty
i/lub biegunka (często krwawe), odwodnienie, żółtaczka,
podwyższona lub obniżona temperatura,
duszność (płyn w jamie ciała), obrzęk płuc, objawy
neurologiczne. Objawy kliniczne zapalenia trzustki
u kotów, u których 90% przypadków przebiega
w formie przewlekłej, są jeszcze bardziej niecharakterystyczne
niż u psów. Są to – przede wszystkim
apatia i spadek apetytu (nawet u 100% zwierząt),
wymioty w 35% przypadków, żółtaczka, najczęściej
obniżona temperatura, chudnięcie w formie przewlekłej,
czasem objawy neurologiczne – niezborność
ruchów, zaburzenia zachowania. Nie zawsze
występują biegunki – czasem wręcz zaparcia. Koty
także słabiej manifestują objawy bólowe niż psy,
stąd zawsze istnieje konieczność podawania im
leków przeciwbólowych przy leczeniu. Objawy kliniczne
mogą imitować inne choroby.
Na czym polega diagnostyka chorób trzustki?
Rozpoznanie zapalenia trzustki wymaga wykonania
badań morfologicznych, biochemicznych, moczu
oraz badań obrazowych. Ultrasonografia należy do
jednego z bardziej przydatnych badań. Zmiany
w morfologii opisywane są głównie w ostrych stanach,
mniej jest natomiast danych o zmianach zachodzących
w stanach przewlekłych. W zapaleniu ostrym
stwierdzamy najczęściej znaczne podwyższenie liczby
krwinek białych. W badaniach biochemicznych stwierdzić
można najczęściej wzrost aktywności enzymów
wątrobowych, stężenia wskaźników nerkowych, trójglicerydów,
cholesterolu, obniżenie potasu i wapnia.
Stężenia sodu, fosforu, glukozy, albumin oraz białka
całkowitego zachowują się różnie w zależności od
występowania ewentualnych dodatkowych przyczyn
tych zmian (odwodnienie, wymioty, biegunka, zaburzenia
wchłaniania czy mocznica).
U zwierzęcia chorego, i które jest na czczo, każda
lipemiczna surowica, oznaczać może zapalenie
trzustki! Aktywności enzymów trzustkowych – lipazy
i amylazy często pozostają u psów bez zmian,
a u kotów w ogóle nie mają one znaczenia, gdyż
mogą zwiększyć się również przy niewydolności
nerek. Najbardziej wiarygodnymi badaniami, które
możemy przeprowadzić przy podejrzeniu zapalenia
trzustki już na miejscu, w lecznicy, są wprowadzone
od niedawna testy immunoreakcyjne. Są to testy
lipazy trzustkowej dla psów (ang. canine pancreatic
lipase immunoreactivity – cPLI) i dla kotów (fPLI).
Testy immunoreakcyjne wykrywające związki podobne
do trypsyny dla psów (canine tripsine-like immunoreactivity
– cTLI) i dla kotów (fTLI) – przydatne są
w diagnostyce niewydolności trzustki, gdy aktywność
ta obniża się. Testy dla psów i kotów są ogólnodostępne
w postaci SNAP ®. Ze względu na opisane
wcześniej niespecyficzne objawy i niejednolite wyniki
towarzyszące zarówno ostremu, jak i przewlekłemu
zapaleniu trzustki, testy PLI wydają się być najbardziej
przydatne w rozpoznawaniu tej choroby.
Jak leczy się zapalenie trzustki u czworonogów?
W leczeniu ostrego zapalenia trzustki stosuje się
przede wszystkim całkowitą 72-godzinną dietę, nawet
bez podawania wody, gdyż każdy podany kęs będzie
pobudzał wydzielanie jej enzymów i nasilał uszkodzenie
narządu. W tym celu stosuje się również leki hamujące
wydzielanie kwasu solnego w żołądku, który
również stymuluje ten proces. Następnymi ważnymi
elementami leczenia są: płynoterapia, uzupełniająca
straty wody i elektrolitów, stosowanie leków przeciwwymiotnych,
przeciwbólowych oraz antybiotyków
o szerokim spektrum działania. Zapobiegną one już
istniejącemu lub zagrażającemu zakażeniu trzustki
z przewodu pokarmowego. Wszystkie leki podajemy
w iniekcjach. W przypadku pojawienia się cukrzycy
należy zastosować insulinę. Ponieważ u kotów już po
takim okresie głodówki rozpoczyna się stłuszczenie
wątroby, powinny one w tym czasie zacząć jeść,
nawet, jeśli byłoby to karmienie przy pomocy stałej
sondy. Metoda ta na razie jest w Polsce jeszcze mało
stosowana, często więc karmi się je na siłę, co dodatkowo
może zniechęcić je do jedzenia. W postaci
przewlekłej stosujemy dietę niskotłuszczową, dobieramy
karmy o zawartości tłuszczu omega 6.
Czy istnieją jakieś działania profilaktyczne ograniczające
możliwość wystąpienia chorób trzustki?
Ponieważ zapalenia trzustki często mają charakter
idiopatyczny, czyli pojawiają się bez przyczyny nie za
bardzo mamy możliwości zapobiegania im. Jednak
jedną z częstych przyczyn jest nieodpowiednia, najczęściej
wysokotłuszczowa dieta – więc powinniśmy
unikać nadmiaru tłuszczów w pokarmie. Należy również
ostrożnie postępować z lekami, które mogą
wywołać zapalenie trzustki, choć najczęściej są to leki,
których podanie ratuje życie, np. furosemid przy
obrzęku płuc czy glikokortykoidy stosowane popularnie
w dużych dawkach w niedokrwistościach tła
immunologicznego.

tekst opublikowany za zgodą autorki pani  dr Janiny Łukaszewskiej